Չեռնոբիլ (ուկրաինական Chornobyl — ստացված «Chernobyl» կամ «wormwood» բույսից) քաղաք է Ուկրաինայի Կիևի մարզի Վիշգորոդսկի շրջանում։ Այն գտնվում է Պրիպյատ գետի վրա, Կիևի ջրամբարի հետ միախառնումից ոչ հեռու։

Հայտնի է Չեռնոբիլի ատոմակայանում տեղի ունեցած վթարով. Մինչ վթարը քաղաքում բնակվում էր մոտ 13 հազար մարդ։ 2001 թվականի Համաուկրաինական մարդահամարի համաձայն՝ Չեռնոբիլը Պրիպյատի հետ դասվում է որպես «առանց բնակչություն» քաղաք [1]։ Ներկայումս քաղաքում ապրում է մոտ մեկուկես հազար մարդ՝ բացառված գոտու հիմնարկների և ձեռնարկությունների աշխատակիցներ և Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի անվերապահ երաշխավորված տարհանում, ռոտացիոն հիմունքներով աշխատող և ինքնաբնակիչներ[2] (84 մարդ՝ ըստ «ԿՈՏԻԶ» պետական ​​ձեռնարկությունը 2017 թվականի փետրվարի դրությամբ): Հեռավորությունը Կիևից ուղիղ գծով՝ 83 կմ, ավտոմոբիլային ճանապարհով՝ 115 կմ։ Գտնվում է Չեռնոբիլի ատոմակայանից 12 կմ հարավ-արևելք։ Մինչև 1986 թվականը՝ Չեռնոբիլի շրջանի վարչական կենտրոնը։

Չեռնոբիլի առաջին հիշատակումը վերաբերում է 1193 թվականի իրադարձություններին։ Թվարկված է «Ռուսական մոտ և հեռու քաղաքների ցանկ» տարեգրության մեջ (XIV դարի վերջ):

1541 թվականին, երբ Լիտվայի Մեծ Դքսությունը վերահսկում էր այդ հողերը, արքայազն Ֆրիդրիխ Պրոնսկին Չեռնոբիլի կողքին ամրոց կառուցեց , որը բնակավայրից բաժանված էր խորը խրամատով, որը պահպանվել է մինչ օրս։ 17-րդ դարի սկզբին ամրոցը վերակառուցվեց և վերածվեց լավ ամրացված և դժվարամատչելի ամրոցի, իսկ Չեռնոբիլ քաղաքը դարձավ կոմսության կենտրոնը։

1793 թվականին դարձել է Ռուսական կայսրության կազմում։ 1898 թվականին Չեռնոբիլի բնակչությունը կազմում էր 10800 մարդ, որից 7200-ը հրեաներ էին։

Հրեաներին Չեռնոբիլում վերաբնակեցրեց Ֆիլոն Կմիտան՝ որպես լեհական գաղութացման մաս։ 1596 թվականին Լեհաստանի Թագավորությանը միանալուց հետո ավանդական ուղղափառ գյուղացիությունը ստիպված եղավ ընդունել կաթոլիկություն։ Ուղղափառությունը վերականգնվեց միայն ռուսական թագավորության նվաճումից հետո։

18-րդ դարի երկրորդ կեսին Չեռնոբիլը դարձավ հասիդիզմի գլխավոր կենտրոններից մեկը։ Չեռնոբիլ Հասիդների դինաստիան ստեղծվել է Տվերի ռաբբի Մենախեմ Նաչումի կողմից։

Մինչև XIX դարի վերջը։ Չեռնոբիլը մասնավոր քաղաք էր, որը պատկանում էր կոմս Խոդկևիչին: 1896 թվականին նրանք վաճառեցին քաղաքը պետությանը, բայց մինչև 1910 թվականը նրանք ունեին քաղաքում ամրոց և տուն։

Հրեա բնակչությունը մեծապես տուժեց 1905 թվականի հոկտեմբերին և 1919 թվականի մարտ-ապրիլին տեղի ունեցած ջարդերից, երբ շատ հրեաներ կողոպտվեցին և սպանվեցին սև հարյուրավորների և պետլիուրիստների կողմից: 1920 թվականին Տվերսկիների դինաստիան լքեց քաղաքը և Չեռնոբիլը դադարեց լինել հասիդիզմի կարևոր կենտրոն։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին օկուպացվել է։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ քաղաքը և շրջանը վերահսկվում էին «կանաչ» ատաման Ստրուկի կողմից, որին Կարմիրները բազմիցս փորձում էին վտարել, բայց նա անընդհատ վերադառնում էր ջոկատի հետ: Խորհրդա-լեհական պատերազմի ժամանակ Չեռնոբիլը նախ գրավեց լեհական բանակը (իրականում նույն Ստրուկը, ով այս անգամ իր ծառայություններն առաջարկեց Պիլսուդսկուն), իսկ հետո նորից գրավեց Կարմիր բանակի հեծելազորը։ 1921-ին ընդգրկվել է Ուկրաինական ԽՍՀ կազմում։ Վերջին հրեական ջարդը Ստրուկ քաղաքի շրջակայքում իրականացվել է 1922 թվականին։

Փոքր հրեական համայնքը, որը քաղաքում մնաց 1919 թվականից հետո, հիմնովին ավերվել է 1941-1944 թվականներին գերմանական օկուպացիայի ժամանակ։ Ազատագրման օր — 17 նոյեմբերի, 1943 թ.

1941 թվականի մարտի 27-ին Չեռնոբիլ քաղաքատիպ ավանը ստացավ քաղաքի կարգավիճակ։

Ծնվել է Խորհրդային Միության ապագա հերոս, Չեռնոբիլի ատոմակայանի պաշտպանության HPV-2 գվարդիայի ղեկավար, ներքին ծառայության լեյտենանտ Վլադիմիր Պավլովիչ Պրավիկը, ով իր կյանքը տվել է 1986 թվականին Չեռնոբիլի աղետի դեմ պայքարում։ քաղաքում։ 1970-ականներին Չեռնոբիլից 10 կմ հեռավորության վրա կառուցվեց Ուկրաինայի առաջին ատոմակայանը՝ Չեռնոբիլը։

1985 թվականին շահագործման է հանձնվել «Դուգա» գերհորիզոնական ռադարը՝ «Չեռնոբիլ-2» օբյեկտը։

1986 թվականի ապրիլի 26-ին Չեռնոբիլի ատոմակայանի չորրորդ էներգաբլոկում տեղի ունեցավ վթար, որը դարձավ ատոմային էներգիայի պատմության մեջ ամենամեծ աղետը։ Փորձարկումների ժամանակ 4-րդ էներգաբլոկի անսարքության պատճառով ատոմային ուժեղ ռեակցիա է սկսվել, և 4-րդ էներգաբլոկի շենքը ավերվել է։ Այնուհետև քաղաքի բոլոր բնակիչները տարհանվեցին, բայց մի քանիսը հետագայում վերադարձան իրենց տները և այժմ ապրում են աղտոտված տարածքում:

Չեռնոբիլը վթարից հետո
1996 թվականի ապրիլի 26-ին քաղաքից ելքի մոտ կանգնեցվել է «Աշխարհը փրկողների» հուշարձանը։

2006 թվականին Blacksmith Institute-ը՝ ամերիկյան շահույթ չհետապնդող հետազոտական ​​կազմակերպությունը, հրապարակեց աշխարհի ամենաաղտոտված քաղաքների ցուցակը, որում Չեռնոբիլը գտնվում էր առաջին տասնյակում։

Չեռնոբիլի կենտրոնում 2010-2011 թթ. Չեռնոբիլի ատոմակայանում տեղի ունեցած վթարի 25-րդ տարելիցի կապակցությամբ կառուցվել է հուշահամալիր։ Նախագծի հեղինակը Ուկրաինայի ժողովրդական արտիստ, արվեստի վաստակավոր գործիչ Անատոլի Գայդամական է։ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի նախագահները համալիրի բացմանը եկել էին 2011 թվականի ապրիլին։

2014 թվականի նոյեմբերին Չեռնոբիլի պարտիզան Փաշա Օսիդաչի հուշարձանը, ով սպանվել էր 1943 թվականին նացիստների կողմից, տեղափոխվեց համալիր և հանդիսավոր բացվեց։ Հուշարձանը նախատեսվում էր կանգնեցնել դեռևս 1986 տարեկան, բայց դժբախտ պատահար է կանխվել. Հետվթարային տարիներին քանդակը պահվել է շինարարական և վերանորոգման աշխատանքների համալիրի տարածքում (թիվ 2 միջնակարգ դպրոցի բակ)։

Համալիրը ներառում է նաև թանգարան, որը բացվել է նախկին «Ուկրաինա» կինոթատրոնի տարածքում (մինչև 2011 թվականը այս շենքում գործում էր մթերային խանութ և սրճարան-բար): Թանգարանը պարունակում է տարհանված գյուղերի բնակիչների իրեր, փողոցների անուններով և տան համարներով ցուցանակներ, մանկական խաղալիքներ, կենցաղային իրեր և այլն։

Թանգարանի կողքին 2011 թվականի գարնանը դրվեց Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարի հետևանքների լուծարողների ապագա հուշարձանի առաջին քարը [7]։

 

դդԹեղենյաց վանք, վանական համալիր պատմական Նիգ գավառում /ներկայումս Կոտայքի մարզի Բուժական գյուղի հյուսիսարևելյան կողմում/` Թեղենիս լեռան լանջին` թեղիներով շրջապատված բացատում։

Թեժառույքի վանք, միջնադարյան հայ քաղկեդոնական վանական համալիր, որը գտնվում է Հայաստանի Կոտայքի մարզի Մեղրաձոր գյուղի հարավային հատվածում, անտառապատ բարձունքին, հրվանդանի գագաթին։ Ծովի մակերևույթիվ բարձր է 2000 մետր։ Վանքը կառուցվել է 1196-99 թվականներին՝ Զաքարյաններ իշխանական տոհմի սպարապետ Իվանեի կողմից։ Նրա հետնորդները թաղվել են այս եկեղեցու գավիթում։

Թեժառույքի վանքը պարսպապատված է քարե ցածր պատով, որն այժմ ամբողջությամբ չի փակում համալիրը։ Բազիլիկը միակ պահպանված մասն է, որ կազմված է գլխավոր սրահից, գավիթից, կապելլայից, սյունասրահից, որ տանում է դեպի եկեղեցու մուտք։ Գավիթը փոքր կամարաձև սրահ է՝ երկու կողմից բացվող հարևան սենյակներով։ Աստիճանները տանում են դեպի նախամուտք, որը զարդարված է խաղողի և որթատունկերի պատկերներով ցայտաքանդակներով։ Դռան վերևի պատը, որ մի ժամանակ զարդարված է եղել վիմագրությամբ, ֆրեսկոյով կամ այլ տեսակի զարդարանքով, այժմ հազիվ նկատելի է։ Ամեն դեպքում, սպիտակ ծեփի որոշ մասը առաստաղի հատվածում դեռ պահպանվում է։ Գավիթից հետո եկեղեցու գլխավոր սրահն է, որը կամարաձև տեսք ունի և հիմնականում զարդարված չէ։ Վեց սյուների խոյակներից յուրաքանչյուրն ունի առանձնահատուկ ձևավորում։ Դրանցից մեկի վրա պատկերված է եկեղեցի՝ գլխավերևում գմբեթ (ձախ կողմում), պատվանդանի վրա դրված խաչ(մեջտեղի հատվածում) և մի անհատ (եկեղեցու և խաչի պատկերից առանձին)՝ հագին երկար հագուստ, երկու ձեռքերն ուղղված դեպի երկինք (աջ կողմում)։ Աբսիդն ունի չորս որմնախորշեր առավել ցածր հատվածում և մի մեծ որմնախորշ՝ աջ հատվածում։ Մեկ որմնախորշ էլ կա խորանի ձախ կողմում, իսկ գլխավոր սրահի ձախ հատվածում փոքրիկ աղոթարան կա։ Երկրորդ մուտքը տանում է դեպի բազիլիկի նախասրահ։ Նախասրահի պատերը զարդարված են յուրօրինակ ցայտաքանդակներով։ Դրսի կողմից նախասրահն ունի իր շուրջը պատկերված շրջանակի վրա թառած թռչուն։ Նույն պատկերը կարելի է տեսնել նաև աբսիդի պատուհանի վերևում, որտեղ երկու թռչուն կողք կողքի թառած են իրենց շուրջը պատկերված շրջանակի վրա։ Բազիլիկի պատերին կարելի է տեսնել մեծ ձեռագրով գրված վրացերեն մակագրություններ, հատկապես տանիքի փեղկերի տակ։

Եկեղեցու շրջակա տարածքում դեռևս կարելի է տեսնել այլ վանական համալիրներից մնացած մասեր։ Եկեղեցուց մի քանի մետր հեռավորության վրա փոքր սրահի ցածր պատեր կան, որ բաղկացած է մի սենյակից և աբսիդից։ Պեղումներ են կատարվում՝ եկեղեցու հիմքը հողի խորքից գտնելու համար։ Ցավոք, կառույցի և՛ ներքին, և՛ արտաքին մասերը վերջին տարիներին գրաֆիտի պատճառով վնասվել

Աժդահակի խառնարանային լիճ

Աժդահակի լիճն առաջացել է Աժդահակ հանգած հրաբխի խառնարանում։ Գտնվում է ծովի մակերևույթից 3515 մետր բարձրության վրա։ Այն հանդիսանում է Հայաստանի ամենաբարձր լեռնային լիճը։

Հայոց պատմության մեջ, հայերի հարմար այս երեք մարդիկ  գլխավոր դերակատարումն ունեն: Գրիգոր Լուսավորչի օրոք հայերը՝ քրիստոնեությունը ընդունեցին որպես պետական կրոն: Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծեց հայոց այբուբենը, և այդ օրվանից մեր գրերն ու պատմությունը գրվեցին հայատառ: Մովսես Խորենացին գրեց հայոց պատմությունը անհիշելի ժամանակներից մինչև իր օրերը: Նրա «Հայոց պատմություն»-ից մեզ  են հասել շատ ավանդույթներ, մշակութային արժեք ներկայացնող տեղեկություններ, հայի ծագման ու զարգացման, ծննդավայրի, պատմության, առասպելների, թագավորների մասին: Այժմ փորձենք նրանց կյանքի ու գործունեությանը փոքր-ինչ մանրամասն ծանոթանալ:

Գրիգոր Լուսավորիչ

Մեզ  հայտնի է, որ հայերը հնում եղել են հեթանոս, ունեցել են բազմաթիվ աստվածներ, որոնց պատվին կառուցել են բազմաթիվ տաճարներ, զոհեր են մատուցել և այլն: Երբ տարածվեց քրիստոնեությունը/Հայաստանում քրիստոնեությունը տարածել են՝ Բարդուղիմեոս և Թադեոս առաքյալները՝ 60-66թթ./, բնական է, որ մարդիկ նորին սովոր չէին, և այն պետք է դժվարությամբ ընդունեին, և ցանկացած նորի պես, քրիստոնեությունն էլ, և քրիստենեության հետևորդներն էլ  հանդիպեցին խոչընդոտների(խանգարողների), չհասկացվեցինք: Քրիստոենության տարածողներից ու հետևորդներից էր Գրիգոր Լուսավորիչը:
Հայաստանում քրիստոնեությունը հռչակվել է որպես պետական կրոն 301 թվականին: Այդ գործում կարևոր դեր է խաղացել Գրիգոր Լուսավորիչը, ով հետագայում դարձավ հայ առաջին կաթողիկոսը: Հայ առաջին քրիստոնյա թագավորն էլ դարձավ այդ ժամանակվա թագավորը՝ Տրդատ 3-րդ Մեծը:(Արշակունիների դինաստիայից)
Պատմում են, որ Տրդատ 3-րդ թագավորը ժամանում է Հայաստան, իր հոր գահը հետ վերցնելու նպատակով: Նա, հեթանոս Անահիտ աստվածուհու տաճարում զոհաբերություն է անում: Նրա շրջապատից Գրիգորը, որն արդեն քրիստոնեություն էր ընդունել, հրաժարվում է զոհ մատուցել հեթանոս աստվածուհուն: Գրիգորին բանտարկում են Արտաշատի զնդանում/բանտ// Խոր Վիրապում/, որը նախատեսված էր մահապարտների համար: Տրդատը շատ էր չարացած, անընդհատ վատ բաներ է անում, քրիստոնյաներին է նեղացնում ու այդ ընթացքում ծանր հիվանդանում է, դեմքը աստիճանաբար վերածվում է խոզի մռութի: Տրդատի քույրը շատ անգամներ տեսնում է երազում, որ իր եղբորը բուժում է Գրիգորը, ով այդ ժամանակ բանտարկված էր:  Գրիգոր Լուսավորիչը  այդ փոսում է մնում 13 տարի: Ըստ խոսակցությունների, նա ողջ է մնում, քանի որ մի ծեր կին, թաքուն ուտելիք էր գցում  փոսի մեջ:
Թագավորին բժշկելու համար նա ազատ է արձակվում: Նա լրիվ բուժում է Տրդատին: Ապաքինվելուց հետո թագավորը կնքվում(մկրտվում) է Գրիգոր Լուսավորչի կողմից և հայտարարում է քրիստոնեությունը Հայաստանի պետական կրոն: Տրդատը Գրիգոր Լուսավորչի հետ միասին, քանդել է տալիս հեթանոսական տաճարները, դրանց փոխարեն կառուցելով քրիստոնեական եկեղեցիներ:

Մեսրոպ Մաշտոց
Մ. Մաշտոցը ծնվել է 361 թվականին, Տարոն գավառի Հացեկաց գյուղում: Տիրապետում էր հունարենին, պարսկերենին, ասորերենին, վրացերենին։
Թեև քրիստոնեությունը Հայաստան մուտք է գործել առաջին դարում և 301 թ. դարձել պետական կրոն, բայց ժողովրդի զգալի մասը միայն  ձևականորեն էին քրիստոնյան, երկրում եղած  գրքերը հունարեն կամ ասորերեն էին, ժամերգությունները և ծեսերը կատարվում էին ժողովրդի համար անհասկանալի այդ լեզուներով։ Մաշտոցը Աստվածաշունչը բոլորի համար կարդալիս անմիջապես բանավոր թարգմանում էր հայերեն՝ ժողովրդին հասկանալի դարձնելու համար։ Ժողովուրդը կարծես ձուլվում էր, ոչնչանում, քանի որ չուներ իր սեփական գիրը: Այդ ժամանակ էլ Մ. Մաշտոցը հասկացավ, որ հարկավոր է ունենալ սեփական  գիրը, թարգմանել գրականությունը հայերեն:  Այդ պատճառով էլ իր աշակերտների հետ մեկնեց Եդեսիա, մի քանի տարի ուսումնասիրություններ կատարելուց հետո,  405թ. վերադարձավ հայրենիք, Վաղարշապատ/այժմյան Էջմիածին/: Նրան մեծ շուքով են ընդունում: Առաջին գիրքը, որը նա թարգմանում է հայերեն՝ Աստվածաշունչն է/ որը նաև անվանում են Թարգմանությունների Թագուհի/: Գրերի ստեղծումից հետո, մեծ թափով սկսվում է թարգմանական գործընթաց, շատ գրքեր են թարգմանվում:  Եկեղեցիները դառնում են դպրոցներ, որտեղ սկսում են սովորացնել հայերեն: Առաջին հայատառ նախադասությունը Աստվածաշնչից էր, Սողոմոնի առակներից՝ «ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ», որը նշանակում  էր՝ ճանաչել իմաստությունը և խրատը, իմանալ հանճարի գործերը:
Այսպիսով հայերը ունենում են գիր և գրականություն իրենց լեզվով՝ հայրերեն: Մաշտոցյան այբուբենը եղել է   36 տառանի, և, օ, ֆ տառերը ավելացել են հետագայում: Հայոց այբուբենը ունի նաև թվային աժեք՝ օրինակ Ա-1, Բ-2, Ժ-10….  Մեսրոպ Մաշտոցին անվանում են նաև առաջին ուսուցիչ: Նրա հայնտի աշակերտն էր Կորյունը, որն էլ գիրք է գրում իր սիրելի ուսուցչի մասին՝ «Վարք Մաշտոցի» անվանումով: Մաշտոցի անունով է մեր Մատենադարանը, որի հենց մուտքի մոտ տեղադրված են Մաշտոցի և Կորյունի արձանները:

Մովսես Խորենացի

Մովսես Խորենացին ծնվել է 5-րդ դարի սկզբին՝ մոտ 410-415 թթ, ենթադրաբար՝ Տարոն գավառի Խորնի կամ Խորոնք գյուղում: Խորնի գյուղից էլ ծագում է նրա  անվան մի մասը՝ Խորենացի: Հիմնականում հենց իր Հայոց պատմությունից ենք իմանում իր մասին: Նրան անվանել են պատմահայր, քերթողահայր: Նա գրել է «Հայոց պատմություն» գիրքը, որտեղ հայերի մասին պատմում է անհիշելի ժամանակներից մինչև իր ապրած օրերը: Նա եղել է Մաշտոցի լավագույն աշակերտներից: Սովորել է Եգիպտոսի Ալեքսանդրիա քաղաքում, որն այն ժամանակ ամենահայտնի կրթության վայրերից էր: Նրա հայոց պատմության միջոցով ենք մենք տեղեկանում մեր նախնիների, ծագման, բնօրրանի մասին, ինչպես նաև նրա միջոցով են մեզ հասել բազում առասպելներ, ավանդազրույցներ: Նա շրջել է Հայաստանի գյուղերով, հարցուփորձ արել մարդկանց, ներկա եղել տոների, ծեսերի ժամանակ ու այդ ամենը գրի է առել իր պատմության մեջ:

Կոտայքի մարզ

Կոտայքի մարզկենտրոնն է Հրազդան քաղաքն է. Կոտայքը միակ մարզն է որը չունի որևե կապ սահմանակից պետությունների հետ:

Հրազդան քաղաք

Քաղաքը գտնվում է Հայաստանի Կոտայքի մարզում՝ Հրազդան գետի ափին։ Երևանից հեռու է 40 կմ հյուսիս-արևելք։ Հանդիսանում է մարզի վարչական կենտրոնը։

Մեղրաձոր գյուղ

Մեղրաձորից հարավ՝ գետակի աջ ափին, գտնվում է Թեժառույքի վանքը (XIII դար):Գյուղի նախնիների մի մասը 1829-1830 թթ.-ին գաղթել է Բայազետի գավառի Արծափ գյուղից։

Թեժառույքի վանք

Միջնադարյան հայ քաղկեդոնական վանական համալիր է, որը գտնվում է Հայաստանի Կոտայքի մարզի Մեղրաձոր գյուղի հարավային հատվածում, անտառապատ բարձունքին, հրվանդանի գագաթին։ Ծովի մակերևույթից բարձր է 2000 մետր։ Վանքը կառուցվել է 1196-99 թվականներին՝ Զաքարյաններ իշխանական տոհմի սպարապետ Իվանեի կողմից։ Նրա հետնորդները թաղվել են այս եկեղեցու գավիթում:

Աղբյուրակի ջրամբար

Հրազդանի ջրամբար, ջրամբար Հայաստանի Կոտայքի մարզում՝ Հրազդան գետի վրա՝ համանուն քաղաքի տարածքում։ Շահագործման է հանձնվել 1953 թվականին։ Մակերեսը 1,7 կմ է, ջրատարողությունը՝ 5,6 միլիոն, օգտակարը՝ 4,1 միլիոն։ Սնվում է Հրազդան և Մարմարիկ գետերից:

Հրազդան գետ

Գետի անվանումն առաջին անգամ հանդիպում է հին հայկական հեղինակների՝ մասնավորապես Սեբեոսի Հուրազդան տեսքով և Մովսես Խորենացու մոտ ավելի հին, Հրազդան: Հրազդան գետը Ունի 141 կմ երկարություն։ Ավազանի մակերեսը 2650 կմ² է (առանց Սևանա լճի)։ Սկիզբ է առնում Սևանա լճից, հոսում հարավարևմտյան ընդհանուր ուղղությամբ, անցնում Գեղարքունիքի, Կոտայքի մարզերով, Երևան քաղաքով, Արարատի մարզով ու թափվում Արաքսը։

Ապրելով և աշխատելով բնության մեջ՝ մարդն էլ անխուսափելիորեն ներգործում է բնության վրա և փոփոխում այն: Ինչպե՞ս է դա տեղի ունենում: Հսկայական հողատարածքներ հազարամյակներ շարունակ մշակվել են մարդու կողմից, յուրացվել են նոր տարածություններ: Կառուցվել են խոշոր քաղաքներ, մեծ ջրամբարներ, ինչի արդյունքում հսկայական տարածքներ անցել են ջրի տակ: Continue reading Ինչպե՞ս է մարդը վերափոխում շրջակա աշխարհը →